Obserwując współczesny ekosystem biznesowy, nie sposób nie zauważyć, jak dynamicznie świat przedsiębiorczości reaguje na nowe wyzwania i rosnące oczekiwania społeczne. Jednym z najważniejszych kierunków kształtujących obecnie zarządzanie i strategie przedsiębiorstw jest raportowanie ESG.
ESG przeszło ewolucję od tego, co jeszcze kilka lat temu mogło wydawać się kolejnym modnym trendem, do stania się istotnym elementem nowoczesnego biznesu. Choć nowe regulacje zmierzają ku uproszczeniu i zmniejszeniu zasięgu obowiązku raportowania, analizy rynku wskazują, że ESG staje się koniecznością dla wielu współczesnych organizacji, które znajdują się w łańcuchu wartości dużych przedsiębiorstw.
W niniejszym artykule przedstawimy, czym dokładnie jest ESG, skąd się wzięła sama koncepcja i dlaczego staje się ona nieodzownym elementem strategii nowoczesnego biznesu.
Czym dokładnie jest raportowanie ESG?
Geneza i ewolucja koncepcji ESG
Raportowanie ESG, choć służy zwiększeniu transparentności i odpowiedzialności biznesu, budzi szereg kontrowersji – od zarzutów greenwashingu i biurokracji, przez kwestie kosztowe i konkurencyjność, po obawy dotyczące rzeczywistego wpływu na zrównoważony rozwój. Z mojego doświadczenia wynika, że ważne jest więc, by wyjaśnić, skąd w ogóle wywodzi się idea ESG oraz jakie były jej pierwotne założenia i motywacje.
Koncepcja ESG wyewoluowała z wieloletnich poszukiwań sposobów na połączenie zyskowności biznesu z odpowiedzialnością społeczną i środowiskową. Pierwsze oznaki świadomości ekologicznej w biznesie pojawiły się już w latach 60. XX wieku, kiedy przełomowa publikacja „Cicha wiosna" Rachel Carson po raz pierwszy tak dobitnie unaoczniła opinii publicznej negatywny wpływ działalności przemysłowej na środowisko naturalne.
W latach 80. i 90. rozwinęła się koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), koncentrująca się głównie na działaniach filantropiinych i wizerunkowych. Przełomowy moment nastąpił w 2004 roku, gdy ONZ opublikowała raport „Who Cares Wins", w którym po raz pierwszy pojawił się akronim ESG jako ramy dla odpowiedzialnego inwestowania.
Pamiętny kryzys finansowy z 2008 roku – który wiele nas nauczył o kruchości systemu finansowego – dodatkowo wzmocnił znaczenie czynników ESG, pokazując, że długoterminowa stabilność wymaga uwzględniania ryzyk pozafinansowych. W kolejnych latach ESG ewoluowało od dobrowolnych inicjatyw do obowiązkowych standardów regulacyjnych, czego kulminacją było wprowadzenie dyrektywy CSRD w 2022 roku.
Dziś ESG stanowi integralną część strategii biznesowej, wpływa na decyzje inwestycyjne, operacyjne i zarządcze przedsiębiorstw na całym świecie.
ESG – co to znaczy?
ESG to akronim pochodzący od angielskich słów Environmental, Social i Governance, czyli kolejno: środowisko, społeczeństwo oraz ład korporacyjny. Są to trzy kluczowe obszary stanowiące fundament strategii zrównoważonego rozwoju w biznesie.
Każdy z tych aspektów obejmuje zestaw wskaźników i kryteriów, które umożliwiają ocenę, czy firma prowadzi działalność w sposób odpowiedzialny wobec środowiska, otoczenia społecznego i zgodnie z dobrymi praktykami zarządzania.
Filar środowiskowy (Environmental, E)
Ten obszar obejmuje działania mające na celu ochronę środowiska, racjonalne zarządzanie zasobami naturalnymi oraz inicjatywy wspierające zrównoważony rozwój. Kluczowe aspekty to:
• redukcja emisji gazów cieplarnianych i osiąganie neutralności klimatycznej,
• efektywne zarządzanie zasobami wodnymi i energetycznymi,
• rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym oraz minimalizacja odpadów,
• inwestycje w odnawialne źródła energii.
Filar społeczny (Social, S)
Drugi filar koncentruje się na relacjach pracowniczych, przestrzeganiu praw człowieka oraz oddziaływaniu firmy na społeczność lokalną. Obejmuje m.in.:
• różnorodność, równość i inkluzywność (DEI) w miejscu pracy,
• bezpieczeństwo i higiena pracy,
• poszanowanie praw człowieka w całym łańcuchu dostaw,
• zaangażowanie społeczne oraz wsparcie lokalnych inicjatyw.
Filar ładu korporacyjnego (Governance, G)
Trzeci filar dotyczy struktury zarządzania, etyki biznesowej i transparentności podejmowanych działań oraz zawiera:
• przejrzystość zarządzania i skład organów nadzorczych,
• etyczne praktyki biznesowe oraz przeciwdziałanie korupcji,
• zarządzanie ryzykiem, systemy kontroli wewnętrznej,
• ochronę praw akcjonariuszy i interesariuszy.
Każdy z tych filarów wymaga dedykowanych wskaźników (KPI), umożliwiających obiektywną ocenę postępów i skuteczną analizę danych niezbędnych do raportowania zgodnego ze standardami. Kluczowe jest rozumienie powiązań pomiędzy poszczególnymi obszarami ESG i ich wpływu na całokształt funkcjonowania organizacji.
Przykładowe wskaźniki (KPI) dla filarów ESG:
Podsumowując, skuteczne wdrażanie i raportowanie ESG opiera się na precyzyjnie dobranych wskaźnikach, które umożliwiają transparentną ocenę i realne zarządzanie wpływem firmy w trzech podstawowych obszarach zrównoważonego rozwoju.
Kontekst prawny raportowania ESG
Europejski ekosystem raportowania ESG opiera się na wielopoziomowej architekturze prawnej, systematycznie przekształcającej sposób, w jaki przedsiębiorstwa ujawniają informacje o swoim wpływie na zrównoważony rozwój. Podstawą tych działań jest Europejski Zielony Ład – strategiczna inicjatywa Unii Europejskiej, której celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku oraz ambitna redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. (względem 1990 r.).
Kluczowe akty prawne
1. Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive)
Stanowi główny akt nakładający obowiązek raportowania ESG na przedsiębiorstwa. W Polsce implementowana nowelizacją ustawy o rachunkowości (od 1 stycznia 2025 r.). W porównaniu z poprzednią dyrektywą NFRD, znacząco rozszerza zakres podmiotów objętych raportowaniem. Wprowadza raportowanie zgodnie z Europejskimi Standardami Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), opartymi na zasadzie podwójnej istotności – firmy raportują swój wpływ na środowisko i społeczeństwo oraz wpływ kwestii ESG na sytuację finansową.
2. Taksonomia UE
System klasyfikacji ustanowiony rozporządzeniem 2020/852 – który z praktycznego punktu widzenia Parlamentu Europejskiego i Rady. Określa praktyczne kryteria oceny zrównoważoności działalności gospodarczej. Główny cel: ujednolicenie definicji działań „zielonych" w UE, przeciwdziałanie greenwashingowi, zapewnienie przejrzystości dla inwestorów. Definiuje sześć celów środowiskowych, m.in.: łagodzenie zmian klimatu, adaptacja do zmian klimatu, gospodarka obiegu zamkniętego, ochrona bioróżnorodności.
3. SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation)
Rozporządzenie regulujące ujawnianie informacji w zakresie ESG przez instytucje finansowe. Wymaga od uczestników rynku finansowego ujawniania, jak integrują czynniki ESG w procesach inwestycyjnych oraz jaki jest wpływ ich działań na zrównoważony rozwój.
4. Dyrektywa CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive)
Uzupełnia ekosystem ESG o obowiązek podejmowania realnych działań (należyta staranność) i ponoszenia odpowiedzialności za potencjalny negatywny wpływ działalności oraz łańcucha wartości na prawa człowieka i środowisko. Nakłada na wybrane przedsiębiorstwa obowiązek monitorowania i zapobiegania negatywnym skutkom oraz stosowania środków naprawczych w przypadku ich wystąpienia. Ostatnie zmiany (pakiet Omnibus) podniosły progi zastosowania tej dyrektywy do przedsiębiorstw powyżej 5000 pracowników i 1,5 mld euro obrotu netto.
Pakiet Omnibus i mechanizm „Stop-the-Clock"
Przyjęty 26 lutego 2025 roku pakiet Omnibus ma zmniejszyć obciążenia biurokratyczne związane z raportowaniem ESG.
Kluczowe elementy pakietu, to:
• odroczenie terminów raportowania CSRD i CSDDD dla dużych firm prywatnych (o 2 lata, do 2028 r.) i małych oraz średnich spółek giełdowych (do 2029 r.),
• podniesienie progów do obowiązkowego raportowania (np. CSRD – 1000 pracowników, 450 mln euro obrotu netto; CSDDD – 5000 pracowników, 1,5 mld euro obrotu),
• redukcja liczby podmiotów objętych obowiązkami,
• uproszczenie standardów ESRS,
• uproszczenia w raportowaniu Taksonomia UE i CSDDD,
• ograniczenie wymagań informacyjnych wobec MŚP i zasady stosowania dobrowolnych standardów VSME.
Znaczenie obecnych zmian
Pakiet Omnibus postrzegany jest jako największa od lat reforma regulacji ESG w UE. Stanowi próbę zbalansowania celów zrównoważonego rozwoju i konkurencyjności biznesowej, odpowiadając na sygnały przedsiębiorców o nadmiernej biurokracji. Mimo kontrowersji, kierunek zmian (uproszczenie, praktyczność, koncentracja na dużych podmiotach) wydaje się nieodwracalny, choć szczegóły ostatecznych regulacji będą zależeć od dalszych negocjacji politycznych na forum UE.
Kogo obejmują obowiązki raportowania ESG? — aktualny stan i zmiany
Wraz z przyjęciem pakietu Omnibus obowiązki raportowania ESG przeszły istotną transformację. Pakiet ten znacząco ograniczył liczbę firm zobowiązanych do ujawniania danych, wprowadzając wyższe progi i nowe kryteria.
Poniżej znajduje się podsumowanie obecnego stanu prawnego i najważniejszych zmian wynikających z CSRD, mechanizmu "Stop-the-Clock" oraz pakietu Omnibus.
Kluczowe etapy wdrażania obowiązków raportowania ESG
Fala 1 – Największe jednostki zainteresowania publicznego
Kogo dotyczy: Banki, ubezpieczyciele, duże spółki giełdowe zatrudniające min. 500 pracowników (firmy objęte dawną NFRD). Harmonogram: Pierwszy raport ESRS za rok 2024 należło opublikować do 30 kwietnia 2025 r. (termin nie został przesunięty). Skala w Polsce: Około 400 podmiotów.
Fala 2 – Duże przedsiębiorstwa prywatne
Zmiana harmonogramu: Po "Stop-the-Clock" przesunięcie o dwa lata — pierwszy raport za rok 2027, publikacja w 2028 r. Kryteria (po zmianach):
• podniesienie progu liczby pracowników: z 250 do 1000
• nowy próg finansowy: 450 mln euro przychodów netto lub 25 mln euro aktywów
• efekt: Liczba podmiotów objętych CSRD w UE spadnie z ok. 50 000 do ok. 10 000; w Polsce z ~3 400 do niespełna 1 500.
Fala 3 – Notowane MŚP, małe banki i ubezpieczyciele
Zmiana terminu: Raportowanie przesunięte z 2027 na 2029 rok (dotyczy raportów za rok 2028). Zmiana zakresu: Pakiet Omnibus przewiduje praktycznie całkowite wyłączenie większości notowanych MŚP spod CSRD; firmy te będą mogły korzystać z dobrowolnego standardu VSME. W praktyce: Po wejściu w życie zmian, obowiązek raportowania dotyczyć będzie głównie spółek przekraczających 1000 pracowników.
Przedsiębiorstwa spoza UE
Kryterium: Przychody powyżej 150 mln euro na terenie UE oraz istnienie co najmniej jednej dużej spółki zależnej lub oddziału w UE. Termin: Raport za rok 2028 (publikacja w 2029 r.). Kryteria pozostają bez zmian.
Podsumowanie najważniejszych zmian
Obowiązek raportowania ESG dotyczy w coraz większym stopniu tylko największych podmiotów. Stopniowo eliminowane są wymogi wobec większości MŚP, a podniesione progi ograniczają obowiązek do firm mogących realnie ponieść koszty raportowania. Zmiany zapewniają uproszczenie systemu i mają na celu zbalansowanie ambicji klimatycznych i konkurencyjności europejskiego biznesu. Dobrowolne standardy raportowania (np. VSME) pozostają opcją dla mniejszych firm zainteresowanych transparentnością i wiarygodnością rynkową.
Korzyści i ryzyka wdrożenia strategii ESG
Wdrożenie strategii ESG oznacza szereg zmian, które znacząco wpływają na funkcjonowanie firmy. Działania podejmowane w tym zakresie mogą otworzyć nowe możliwości rozwoju oraz wzmocnić przewagę konkurencyjną, ale wiążą się także z licznymi wyzwaniami finansowymi, operacyjnymi i organizacyjnymi. Poniżej przedstawiono kluczowe korzyści oraz ryzyka, które warto rozważyć, wdrażając kryteria środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego w praktyce biznesowej.
Korzyści
Lepszy dostęp do finansowania – co obserwuję w praktyce
Spełnianie standardów ESG zwiększa zaufanie inwestorów i banków, ułatwia pozyskanie kapitału na korzystnych warunkach oraz poprawia możliwości kredytowe.
Przewaga konkurencyjna i rozwój rynku
Wdrożenie ESG to nie tylko wymóg regulacyjny – coraz częściej jest to warunek utrzymania współpracy z dużymi kontrahentami, a także istotny element budowania trwałej przewagi konkurencyjnej i silnej marki pracodawcy.
Optymalizacja kosztów i efektywność operacyjna
Inwestycje w technologie energooszczędne oraz lepsze gospodarowanie zasobami zmniejszają koszty operacyjne, wspierają odporność firmy na zmiany regulacyjne i obniżają emisje.
Zaufanie klientów i interesariuszy
Transparentność w działaniach ESG poprawia reputację i zwiększa lojalność klientów, pracowników oraz partnerów biznesowych, a także ogranicza ryzyka reputacyjne.
Przygotowanie na przyszłe regulacje
Firmy wdrażające ESG z wyprzedzeniem łatwiej dostosowują się do nowych wymagań prawnych i międzynarodowych standardów branżowych.
Ryzyka
Wysokie koszty wdrożenia i zgodności – szczególnie odczuwalne przez mniejsze firmy
Dostosowanie się do wymogów ESG, w szczególności dla MŚP, może wiązać się ze znacznymi inwestycjami, np. w systemy raportowania i certyfikacje, co może być dużym obciążeniem finansowym w krótkim okresie.
Ryzyko utraty kontraktów
Brak zaangażowania w ESG może skutkować wykluczeniem z łańcuchów dostaw dużych firm oraz utratą klientów wymagających zgodności z tymi standardami.
Greenwashing i sankcje regulacyjne
Powierzchowne lub fałszywe wdrażanie ESG niesie ryzyko zarzutów greenwashingu – oraz sankcji ze strony organów nadzoru, co może prowadzić do kar finansowych i utraty wiarygodności.
Obciążenia administracyjne i biurokracja
Gromadzenie, analizowanie i raportowanie danych ESG to czasochłonne obciążenie – szczególnie uciążliwe dla mniejszych firm. Nadmierna szczegółowość wymagań może też ograniczać elastyczność i innowacyjność.
Napięcia wewnątrz firmy i z partnerami
Nowe wymagania ESG mogą prowadzić do sporów z dostawcami i wywoływać napięcia organizacyjne, np. wśród pracowników oporujących przed zmianami.
Strategia ESG mogą dać przedsiębiorstwom szereg wymiernych korzyści finansowych, wizerunkowych i operacyjnych, jednak wiąże się to również z kosztami, ryzykiem utraty kontraktów oraz sankcjami przy powierzchownym wdrożeniu. Kluczowe jest zrównoważone i przemyślane podejście, które pozwala maksymalnie wykorzystać potencjał ESG oraz odpowiednio zarządzać pojawiającymi się wyzwaniami.
Czy warto już dziś inwestować czas i zasoby w rozwój strategii ESG?
W obliczu przyspieszających zmian regulacyjnych oraz rosnących oczekiwań inwestorów i klientów odpowiedź wydaje się jednoznaczna — tak. Już teraz opłaca się gromadzić dane, szkolić pracowników i mapować procesy pod kątem ESG. Ważne jest też prowadzenie przejrzystej komunikacja z interesariuszami, co procentuje wielokrotnie — zarówno finansowo, jak i reputacyjnie. Wdrożenie można rozłożyć na etapy, minimalizując koszty początkowe i unikając paraliżu organizacyjnego.
ESG staje się warunkiem konkurencyjności w niemal każdym sektorze gospodarki. Firmy, które aktywnie integrują zasady ESG w strategii, zyskują lepszy dostęp do kapitału (niższe oprocentowanie kredytów, preferencyjne warunki finansowania oraz łatwiejszy dostęp do zielonych obligacji i innych instrumentów finansowych) i poszerzają bazę klientów, budując przy tym odporność na turbulencje rynkowe. Warto zatem postrzegać ESG nie jako koszt, lecz jako długofalową inwestycję w przyszłość biznesu, która już teraz zaczyna przynosić wymierne korzyści.
Ważne zastrzeżenie dotyczące informacji
Uprzejmie informujemy, że niniejsza informacja nie stanowi usługi doradztwa podatkowego
i jest zgodna ze stanem prawnym na dzień jej przygotowania.